گناباد را در منابع عربی و اسلامی جَنابد و کَنابد و ینابد نیز ثبت کردهاند.
در موردریشه و وجه تسمیه این شهر اقوال مختلفی مانند گیوآباد، گناه آباد،گون آباد، گَوَن آباد، کن آباد مطرح است که برخی از آنها عبارتند از:
گُن به معنای دیو باشد و گناباد را از آن جهت گناباد گفتهاند که حفر قنات قصبه کار انسانهای عادی نبودهاست.
گنابد جمع گنبدها بوده زیرا که در شهر گنابادِ قدیم، تمام منازل به صورت گنبدی ساخته میشدهاست.
گناباد در اصل گُون آباد بوده و گون در ترکی به معنای خورشید میباشد و از آن جا که طبق علم نجوم قدیم، ربع مسکون به هفت اقلیم تقسیم گشته و اقلیم چهارم منسوب به خورشید بودهاست و گناباد در همین اقلیم است از این رو به گون آباد که معنای آن خورشید آباد میشود مشهور شدهاست. در اصل گَوَن آباد بوده، گُون یا گَوَن گیاهی است که در منطقه گناباد زیاد میروید از این رو آن را گون آباد نامیدهاند که بر اثر کثرت استعمال به گناباد تغییر یافتهاست.
گناباد در اصل کن آباد بوده به دلیل کناتها و کندن قنات (لباف خانیکی)
گناباد در اصل گیو آباد بوده زیرا گیو و گودرز مدتی حاکم منطقه بودهاند و در جنگ دوازده رخ و جنگ پشن نیز ساکن در منطقه بودهاند. (استرآبادی در بحیره و حمدالله مستوفی) کل منطقه ای که در دوره اسلامی قهستان نامیده شده و بعد به قاینات مشهور گردیده را در عهد قدیم گنابد میگفتهاند چنانچه سیاه کوه و رشته کوه قهستان را هم در دوره ای کوه گنابد گفته اند.
گناباد در اصل گناه آباد بوده به دلیل اینکه در جنگ دوازده رخ بر خلاف میل کیخسرو، پیران ویسه کشته شد و کیخسرو امپراتور ایران بسیار ناراحت شد و آنرا گناهی بزرگ شمرد و پیران را دشمنی خردمند و دانا نامید که نباید کشته میشدبه کفاره این گناه دستور کندن چند کاریز در گناباد داد.(یاحقی - تابنده)
این شهر دارای چهار کاریز است: قنات قَصَّبه شهر، عمیقترین قناتهای ناحیه خراسان در این منطقه قرار دارد.قسمت مرکزی گناباد را در دوره ای قصبه شهر مینامیدند. (مجله سیمرغ و دریای پارس، «جنگ دوازده رخ درسها و عبرتها»، محمد عجم) .
- «وجوه تسمیه گناباد». پایگاه اطلاعرسانی بهلول گنابادی.
- «قنات میراث علمی، اقتصادی و فرهنگی ایرانیان». مجله دریای پارس. بازبینیشده در ۵ مارس ۲۰۱۶.
نظرات (0)